FRAZA NR 53 / 2006 – KRONIKA

Janusz Górnicki

„PISANIE KSIĄŻEK BEZ UŻYCIA PIÓRA”
– wystawa prac Stanisława Gliwy

Galeria obrazów Stanisława Gliwy

Wystawa pt. „Pisanie książek bez użycia pióra” otwierana była dwukrotnie. Pierwszy raz w – 7 lipca 2006 r. w Bibliotece Uniwersytetu Rzeszowskiego, po raz drugi – 14 września 2006 r. w Domu Polonii w Rzeszowie. Prezentowane na niej książki, okolicznościowe druki, linoryty i fotografie opowiadają historię jednego wydawnictwa – działającej w Anglii Oficyny Stanisława Gliwy.

Stanisław Gliwa, artysta-typograf, urodził się 1910 r. w Siedliskach koło Rzeszowa, ale dzieciństwo związało go ze Słociną. Przed wojną studiował w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Krakowie, jednak na ostatni rok studiów przeniósł się do Poznania. We wrześniu 1939 został zmobilizowany – pełnił służbę w batalionie mostów kolejowych do 17 września. Wzięty do niewoli przez Rosjan osadzony został w obozie jenieckim w Łucku, a następnie w Starobielsku.

Potem „polskimi drogami” przez Monte Cassino dotarł do Anglii. W 1960 r. ożenił się z wdową po zamordowanym w Katyniu polskim oficerze. Maria Gliwa mieszka obecnie w Dublinie. Stanisław Gliwa zmarł nagle w Londynie 7 lipca 1986 r. Jego prochy sprowadzone do Polski 27 września 1997 r. spoczęły na cmentarzu w Słocinie. Nieopodal cmentarza znajduje się ulica, która od 1 stycznia 2006 r. nosi jego imię.

Książki wydawane w Oficynie Stanisława Gliwy cechowała szczególna dbałość o układ typograficzny i szatę graficzną. Drukowane na tradycyjnych maszynach z XIX w., wykańczane ręcznie stanowią do dziś cenne nabytki bibliofilów. Sam Stanisław Gliwa w kolofonie książki Samuel Tyszkiewicz, artysta-typograf pisał: „… staroświecki, rzadki w dobie automatyzacji sposób tłoczenia druków w harmonijnym połączeniu z niemniej ekskluzywnym, ręcznym składem tekstów i czerpanym papierem wnosi do książki, obok innych walorów, ową ciepłą atmosferę ludzkiego dotknięcia oraz nieosiągalne w zmechanizowanej produkcji masowej cechy indywidualne drukarstwa ręcznego, w którym najmniejszy nawet szczegół typograficznej formy staje się owocem troski i wysiłku człowieka – dziełem jego ręki i wyobraźni.” Ogółem Oficynę Stanisława Gliwy opuściło 38 książek. Część z nich obok okolicznościowych druków, plakatów, zaproszeń, osobnych grafik i archiwalnych zdjęć znalazła się wśród prezentowanych na wystawie prac.

Więcej informacji o samym Stanisławie Gliwie oraz jego artystycznej pracy zawiera, wydana na okoliczność ekspozycji, publikacja Jana Wolskiego pt. Pisanie książek bez użycia pióra. Autor był też pomysłodawcą oraz kuratorem wystawy.

Janusz Górnicki