FRAZA NR 89 / 2015 – KRONIKA

Pismo na najwyższym poziomie międzyludzkim. „Fraza” w Warszawie – Warszawa we „Frazie”

W czwartek 23 kwietnia 201 5 roku redakcja „Frazy” w składzie: Magdalena Rabizo-Birek, Anna Jamrozek-Sowa, Alicja Jakubowska-Ożóg, Iwona Misiak, Krystyna Walc, Zenon Ożóg, Jan Wolski i Adam Bienias spotkała się w Warszawie z autorami, czytelnikami i przyjaciółmi pisma. Spotkanie zorganizowano w miejscu wyjątkowym – Muzeum Literatury przy Rynku Starego Miasta. Choć na łamach pisma gościło i stale gości wielu pisarzy i artystów z Warszawy, to kwietniowa impreza była pierwszym oficjalnym spotkaniem „Frazy” w stolicy, podczas którego nie zabrakło: wspomnień, anegdot, prezentacji fragmentów utworów, a także nowych numerów i wydawnictw książkowych Biblioteki „Frazy”.

Spotkanie rozpoczęliśmy od prezentacji przygotowanego specjalnie na tę okazję filmu „Fraza” w Warszawie i Warszawa we „Frazie”, który zmontował z archiwalnych materiałów z dziejów pisma i opatrzył animowaną czołówką Mikołaj Birek. W dokumencie wykorzystano fragmenty archiwalnych programów telewizyjnych (m.in. Pegaza, Czytania ze słów oraz programów publicystycznych TVP Rzeszów), poświęconych naszemu pismu. Dzięki temu mogliśmy zobaczyć między innymi jak w latach 90. wyglądali redaktorzy „Frazy” oraz poznać ówczesną koncepcję pisma. W filmie o „Frazie” wypowiadali się Przemysław Czapliński oraz Karol Maliszewski, którzy nie szczędzili jej pochwał, ale i krytycznych uwag.

Warszawskie spotkanie otworzył i przywitał jego uczestników i bohaterów gospodarz – Dyrektor Muzeum Literatury – poeta, prozaik, krytyk (i autor „Frazy”) Jarosław Klejnocki, który następnie oddał głos redaktor naczelnej i moderatorce spotkanie – naczelnej „Frazy” Magdalenie Rabizo-Birek. Przypomniała, że „Fraza” od ponad dwudziestu lat prezentuje nową i przypomina zapomnianą lub nieznaną literaturę polską tworzoną poza krajem, publikuje teksty poświęcone zagadnieniom kulturowego pogranicza, przedstawia wybitnych pisarzy i artystów związanych z Rzeszowem, Podkarpaciem oraz innymi małymi ojczyznami, ogłasza przekłady ze znanych i mniej znanych literatur europejskich i światowych, promuje młodych, debiutujących ludzi pióra (od dziesięciu lat także jako patron Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Kazimierza Ratonia w Olkuszu). Podkreśliła – w kontrze do swej dawnej, buńczucznej opinii, wygłoszonej na antenie TVP, której mogliśmy wysłuchać w filmie, gdzie głosiła: „nikt z Warszawy nie musi redakcji »Frazy« dyktować tego, co jest w literaturze i sztuce dobre i godne prezentacji, bo potrafi to sama ocenić” –że niemal w każdym numerze „Frazy” (a jest ich już prawie 90) publikowani są autorzy z Warszawy. Świadczy to po prostu o tym, że jest ona – jak była od wieków – centrum polskiej literatury.

Z grona licznie zgromadzonych gości i autorów „Frazy” na początku spotkania głos zabrali nestorzy – profesorowie Alina Kowalczykowa i Andrzej Lam. Profesor Kowalczykowa wspominała kilka lat, które spędziła w Rzeszowie, pracując wtedy jeszcze nie na Uniwersytecie Rzeszowskim, ale w Wyższej Szkole Pedagogicznej. Od tego czasu datuje się jej współpraca z „Frazą”, w której ogłosiła kilka swoich ważnych szkiców – o Mickiewiczu, Słowackim i Szewczence, a także opublikowała opracowane przez siebie cenne archiwalia – listy i niepublikowane szkice Stanisława Vincenza, Aleksandra Wata i Kazimierza Wierzyńskiego.

Profesor Andrzej Lam, który gości we „Frazie” przede wszystkim jako tłumacz literatury niemieckojęzycznej (publikowaliśmy m.in. jego przekłady wierszy Rainera Marii Rilkego i Gottfrieda Benna), w dłuższej wypowiedzi (niemal wykładzie) wskazał na wagę, jaką mają przedsięwzięcia redaktorów pisma – szczególnie Jana Wolskiego, związane z popularyzacją i udostępnieniem krajowym czytelnikom dorobku polskich pisarzy emigracyjnych. Zwrócił uwagę na jedno z ostatnich, jakim było przypomnienie dorobku i osoby mniej znanego pisarza z kręgu dawnej londyńskiej młodoliterackiej grupy Kontynenty – Jana Darowskiego. Dwa tomy jego dzieł zebranych (autobiografia Unsere i Eseje) oraz zbiorowa monografia na temat jego twórczości ukazały się w serii Biblioteka „Frazy” dzięki staraniom Wolskiego, który nawiązał owocny kontakt z żoną i dziećmi zmarłego w 2008 roku pisarza. Trzeba jednak przypomnieć, że we „Frazie” publikował utwory jeszcze za życia. Wydane przez „Frazę” książki Darowskiego spotkały się z zainteresowaniem czytelników i krytyków (wiele uwagi poświęcił im warszawski miesięcznik „Twórczość”), zaś Unsere było nominowane do nagrody Śląski Wawrzyn Literacki.

W spotkaniu uczestniczyło wielu znanych pisarzy i autorów „Frazy”. Głos zabrał często obecny na łamach naszego pisma Henryk Waniek. Mówił, że zawsze znajduje we „Frazie” wiele tekstów, które czyta z prawdziwym zainteresowaniem, odkrywając dla siebie nowych autorów (wskazał między innymi przywoływanego już Darowskiego). Choć też wypomniał nam, że publikujemy zbyt dużą ilość tekstów, a niektóre tak małą czcionką, że trudno jest je przeczytać. Krystyna Kofta ogłosiła, że to na łamach „Frazy” opublikowała, jej zdaniem, najważniejszą rozmowę, ale wytknęła nam z humorem brak równouprawnienia prozaików, których utwory drukujemy mniejszą czcionką niż wiersze poetów. Żartobliwie i na poważnie, zwięźle i w dłuższych formach wypowiadali się o piśmie i sympatycznych (oczywiście!) kontaktach z jego redaktorami także: prozaik Wacław Holewiński, poeta Dariusz Bugalski, tłumaczki Zofia Ratajska i Hanna Karpińska.

Hannie Karpińskiej zawdzięczamy nie tylko pogłębienie znajomości twórczości najbardziej interesujących współczesnych pisarzy bułgarskich, ale i możliwość zorganizowania spotkania w Warszawie, w którym to przedsięwzięciu wsparło nas Stowarzyszenie Autorów ZAIKS. Reprezentujący obecnych na spotkaniu poetów Dariusz Bugalski przeczytał wiersze z przygotowanego do druku nowego tomiku, dedykowanego Januszowi Korczakowi Korespondenta „Małego Dziennika”, a także wypowiedział niezwykle cenne dla nas słowa, że „jesteśmy pismem na najwyższym poziomie międzyludzkim”. W podobnym przyjacielskim tonie wypowiadali się inni uczestnicy spotkania (malarz, prozaik i krytyk sztuki Jacek Antoni Zieliński, Anna Nasiłowska, Janusz Drzewucki), podkreślający, że z redaktorami pisma łączy ich przyjaźń i zawdzięczają nam nie tylko możliwość publikacji swoich utworów (zwłaszcza tych niestandardowych i niemieszczących się w formatach innych czasopism), wnikliwą, empatyczną lekturę utworów, ale także ważne i przełomowe wydarzenia w ich życiu i artystycznej karierze (tak mówił poeta i prozaik Bohdan Sławiński, którego fragment debiutanckiej, a potem nominowanej do najważniejszych nagród literackich – Nike, Gdynia i Angelus – powieści Królowa Tiramisu publikowaliśmy swego czasu na łamach „Frazy”).

Redaktorzy pisma zaprezentowali także nadesłane z okazji warszawskiego spotkania wypowiedzi na temat „Frazy” Janusza Szubera i Romana Sabo, które drukujemy poniżej. Nowe utwory oraz teksty publikowane we „Frazie” przeczytali Jarosław Klejnocki, Bernadetta Kuczera-Chachulska i Agata Ludwikowska. W spotkaniu uczestniczyli także, o ile zdołaliśmy wszystkich rozpoznać i zapamiętać: Anna Bolecka, Anna Augustyn, Danuta Śliwa, Magdalena Schreiber, Joanna Bąk, Aleksandra Nizioł, Piotr Strzałkowski, Tomasz Chachulski, Jadwiga Kielar i Wojciech Kaliszewski. Zaprzyjaźnioną z „Frazą” redakcję „Twórczości” reprezentowali wspomniany poeta i krytyk Janusz Drzewucki oraz sekretarz redakcji Aneta Wiatr, którzy godnie zastąpili jej redaktora naczelnego – Bohdana Zadurę, przyjaciela „Frazy”, od lat obecnego na łamach naszego pisma, przede wszystkim w roli poety oraz tłumacza literatury ukraińskiej. Nie mógł być obecny, bowiem w czasie kiedy trwało frazowe spotkanie, odbierał nagrodę ZAIKSu, przyznaną mu za przekłady z języka węgierskiego. Warszawa jest miastem, w którym dosłownie w każdej minucie odbywają się ważne wydarzenia kulturalne i literackie. W tym samym czasie, kiedy odbywało się nasze spotkanie, w usytuowanym po sąsiedzku Klubie Księgarza na warszawskim rynku Jerzemu Górzańskiemu wręczano nagrodę Warszawskiej Premiery Miesiąca i z tego powodu nie przybył na przykład zapowiadający swą obecność poeta Piotr Matywiecki.

Długo trwały jeszcze przy dobrym winie rozmowy z naszymi warszawskimi przyjaciółmi o życiu i literaturze. Późnym wieczorem usiedliśmy w kawiarni na rynku, by „zobaczyć, jak powita pięknie nas warszawski dzień”. Opuszczaliśmy Warszawę zadowoleni ze spotkania i pełni nadziei na dalszą współpracę z warszawskimi pisarzami i artystami oraz na kolejne spotkanie w stolicy. Dziękujemy za to, umacniające „Frazę” w poczuciu sensu istnienia wiosenne wydarzenie: Zarządowi i komisji stypendialnej ZAIKSu, dyrekcji i pracownikom Muzeum Literatury (zwłaszcza Barłomiejowi Kwaskowi), a także osobiście Jarkowi Klejnockiemu, Hannie Karpińskiej i Grzegorzowi Wolańskiemu, który zaprojektował brawurowy, pomysłowy, wpadający natychmiast w oko plakat z syrenką i pegazikiem, wszystkim uczestnikom warszawskiego spotkania i pogodzie, która obdarowała nas na tę daleką ekspedycję dwoma pięknymi i ciepłymi dniami.

Adam Bienias i Magdalena Rabizo-Birek