„Fraza” na festiwalu Akademicky Preszow

W dniach 28-29 kwietnia 2014 roku redakcja „Frazy” wzięła udział w festiwalu „Akademicki Preszów 2014”, zorganizowanym po raz 48 przez Uniwersytet Preszowski (Słowacja). Festiwal „Akademicki Preszów” jest corocznym przeglądem twórczości artystycznej studentów słowackich. Jego początki sięgają roku 1966 i od tego czasu stał się on ważnym forum wymiany myśli i prezentacji różnych form aktywności studenckiej. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych festiwal był swego rodzaju alternatywą dla oficjalnej sztuki czechosłowackiej. Ten poszukujący charakter działań artystycznych zachowano do dzisiaj, stawiając na twórczość nowatorską, a nieraz i kontrowersyjną. W ramach festiwalu studenci mają możliwość prezentowania swoich dokonań w trzech kategoriach: teatr studencki, recytacja artystyczna i improwizacja teatralna oraz własna twórczość poetycka, prozatorska i przekładowa. Stałymi elementamifestiwalu są również cykle warsztatów, seminariów artystycznych oraz wykładów prowadzonychprzezspecjalistówze Słowacjii zagranicy(aktorów, pisarzy, wydawców, naukowców). Stwarza toprzestrzeńdo dyskusji i wymiany poglądów pomiędzy studentami i ich gośćmi. Celem festiwalu jest więc również dotarcie do młodego pokolenia odbiorców sztuki, kształtowanie ich wrażliwości estetycznej i zachęcanie do samodzielnego uczestniczenia w szerokim procesie kulturowej komunikacji.

W tegorocznym 48. festiwalu „Akademicki Preszów” wzięły między innymi udział teatry studenckie z Bratysławy, Nitry, Koszyc, Martina, Preszowa, a także teatry „Akademia Ruchu” z Warszawy i „Przedmieście” z Rzeszowa. Gościem festiwalu była również redakcja kwartalnika „Fraza” w składzie: Magdalena Rabizo-Birek – redaktor naczelna, Zenon Ożóg, Jan Wolski, Janusz Pasterski oraz autorzy i współpracownicy pisma: Jolanta Pasterska, Krystyna Lenkowska i Waldemar Lenkowski. Bezpośrednią okazją do spotkania i dyskusji była prezentacja „polskiego” numeru koszyckiego czasopisma „Enter” (2013 nr 13), w którym opublikowane zostały także wiersze i eseje autorów z kręgu „Frazy”: Krystyny Lenkowskiej, Magdaleny Pocałuń-Dydycz, Zenona Ożoga i Janusza Pasterskiego. Cykl spotkań z udziałem redakcji „Frazy” odbywał się pod hasłem „Z Rzeszowa do Preszowa i z powrotem”.

W poniedziałek 28 kwietnia 2014 roku w preszowskiej kawiarni „Christiania” odbyło się spotkanie literacko-artystyczne „Współczesna sztuka polska w czasopismach ENTER (SK) i FRAZA (PL)”, w którym wzięła udział redakcja „Frazy” oraz zastępca redaktora naczelnego „Entera” Ján Gavura. Spotkanie poprowadził doc. dr hab. Peter Káša, kierownik Katedry Studiów Środkowoeuropejskich na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Preszowskiego. Magdalena Rabizo-Birek zapoznała słowackich czytelników z krótką historią pisma, omówiła jego profil literacki i artystyczny oraz przedstawiła grono autorów publikujących we „Frazie”. Gościem specjalnym wieczoru była Krystyna Lenkowska, rzeszowska poetka, autorka dziewięciu zbiorów wierszy, która zaprezentowała swoje nowe utwory z dwujęzycznego tomu Zaległy list do pryszczatego anioła (2014) oraz teksty przełożone na język słowacki. Muzycznie uświetnił wieczór mąż poetki Waldemar Lenkowski, który zaprezentował swe interpretacje wierszy żony oraz rzeszowskiego (i frazowego) poety Stanisława Dłuskiego.

W dniu następnym w godzinach porannych zaplanowane zostały wykłady dla studentów studiów środkowoeuropejskich z Preszowa, dotyczące współczesnej literatury polskiej: dr hab. prof. UR Magdaleny Rabizo-Birek (Melancholia w literaturze polskiej po roku 1989), dr hab. prof. UR Jolanty Pasterskiej (Polska proza kobieca po 2000 roku na emigracji) i dra hab. prof. UR Janusza Pasterskiego (Najważniejsze zjawiska we współczesnej poezji polskiej). Natomiast po południu w bibliotece uniwersyteckiej odbyło się spotkanie zespołów redakcyjnych „Frazy” i „Entera”, w którym ze strony słowackiej uczestniczyli: redaktor naczelny czasopisma „Enter” Richard Kitta, jego zastępca Ján Gavura oraz współpracujący z pismem badacze i tłumacze z języka polskiego Peter Káša i Marek Mitka. Richard Kitta scharakteryzował zainteresowania literackie i artystyczne redakcji „Entera” i zaprezentował dotychczasowe numery pisma. „Enter” jest kwartalnikiem poświęconym współczesnej sztuce i literaturze. Jego pierwszy numer ukazał się w roku 2010 i od tego czasu kolejne wydania przyniosły m.in. prezentację sztuki słowackiej, japońskiej, słoweńskiej, szwedzkiej, polskiej, a także sztuki mediów, komiksu czy fotografii. Walorem pisma jest dbałość o wizualną stronę, realizowana w postaci specjalnego formatu, jednolitej dla każdego numeru formy graficznej oraz szerokich prezentacji rysunków, reprodukcji obrazów i fotografii. Poszczególne wydania „Entera” przynoszą obok materiałów literackich, eseistyki czy rozmów również duże retrospektywy plastyczne. Pismo jest nie tylko „do czytania”, ale także „do oglądania”. Numer 13. „Entera” poświęcony został współczesnej sztuce i literaturze polskiej, a obok autorów rzeszowskich znaleźli się w nim m.in. Wojciech Bruszewski, Marek Chołoniewski, Piotr Stasiowski, Jacek Bukowski, Stefan Jurkowski, Juliusz Erazm Bolek, Szymon Nowak, Sylwia Siedlecka, Tomasz S. Mielcarek i Jan Polkowski.

Spotkanie było również okazją do rozmowy na temat sztuki współczesnej, literatury polskiej i słowackiej, a także przekładów z obu języków. W dyskusji wzięli udział Magdalena Rabizo-Birek, Zenon Ożóg, Jan Wolski, Janusz Pasterski, Richard Kitta, Ján Gavura, Peter Káša, Marek Mitka. Ján Gavura, który jest równocześnie redaktorem naczelnym innego pisma literackiego „Vertigo”, zaprezentował też nowy jego numer (2013 nr 3-4). Preszowskie „Vertigo”, „czasopismo o poezji i poetach”, posiada oryginalny, „harmonijkowy” format graficzny i skupia się na prezentacji wierszy oraz autorów z różnych kręgów kulturowych. W tym numerze są to m.in. Franciszek Nastulczyk z Polski, Słowacy – Jozef Palaščák, Katerina Kucbelová, Katerina Hrabčáková, angielski poeta Richard Berengarten, Galsansukh Baatar z Mongolii, Sharmila Ray z Indii, Bei Ta z Chin, Takako Arai z Japonii. Osobne miejsce w piśmie zajmują recenzje oraz szkice poświęcone współczesnej poezji. „Vertigo” wydaje także własną serię poetycką „veršeonline”, dołączaną do kolejnych numerów. Tym razem dodatkiem książkowym do pisma był tomik Jazyk kameňov Franciszka Nastulczyka w tłumaczeniu Mariána Milčáka i Marka Mitki.

Zgodnie z tytułem całego projektu spotkań polsko-słowackich „Z Rzeszowa do Prešova a spät`…” w jednym z następnych numerów „Frazy” zaprezentujemy polskim czytelnikom twórczość współczesnych autorów ze wschodniej Słowacji. Z Preszowa i Koszyc, które w roku 2013 dzierżyły zaszczytny tytuł Europejskiej Stolicy Kultury, jest dwa razy bliżej do Rzeszowa i Krakowa niż do Bratysławy. Warto tę niewielką odległość pokonać i zobaczyć, jak wiele łączy polskich i słowackich twórców.

Janusz Pasterski