Zmarł Profesor Józef Szajna

Przesłanie Józefa Szajny (Magdalena Rabizo-Birek)

JÓZEF SZAJNA urodził się 13 marca 1922 r. w Rzeszowie. W czasie II wojny światowej był członkiem ruchu oporu i więźniem obozów koncentracyjnych w Oświęcimiu i Buchenwaldzie. Po wojnie studiował grafikę i scenografię na ASP w Krakowie. Był malarzem, scenografem, reżyserem teatralnym, teoretykiem teatru. Twórca wizyjnych, autorskich spektakli teatralnych opartych na wielkiej klasyce światowej i na scenariuszach własnych, m.in.: Akropolis (wspólnie z Jerzym Grotowskim), Faust, Replika, Majakowski, Dante, Cervantes, Witkacy). Dyrektor Teatru Ludowego w Nowej Hucie (1963-1966). Twórca Centrum Sztuki STUDIO – teatru i galerii (1971-1982). Jako plastyk tworzył obrazy, rysunki, kolaże, asamblaże, tablau object, instalacje przestrzenne (m.in. Reminiscencje, Drabina do nieba, Drang nach osten, Drang nach Westen). Odniósł światowy sukces w obu dziedzinach swej twórczości. Laureat licznych nagród i wyróżnień. 13 marca 1997 roku w dniu 75 urodzin artysty i w pięćdziesięciolecie jego pracy twórczej uroczyście otworzono w Teatrze im. W. Siemaszkowej w Rzeszowie Galerię jego imienia, w której prezentowanych jest kilkadziesiąt prac podarowanych mieszkańcom Rzeszowszczyzny przez twórcę. To wydarzenie zapoczątkowało to okres intensywnej obecności Józefa Szajny w Rzeszowie. Z aktorami Teatru im. W. Siemaszkowej zrealizował swój ostatni spektakl Deballages, z którym występował na festiwalach teatralnych w Polsce, Słowacji, Rumunii, Ukrainie i w Meksyku, zdobywając m.in. Grand Prix Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego we Lwowie jesienią 2000 r. W październiku 2002 roku na Placu Cichociemnych na rzeszowskiej starówce stanął pomnik Przejście 2001 jego projektu – jedna z najciekawszych, najpiękniejszych rzeźb współczesnych. Od 2001 roku przez kilka lat wykładał i prowadził seminaria w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie. Jak powiedział w reportażu zrealizowanym dla III programu Polskiego Radia każdy powrót do rodzinnego miasta była dla niego oczyszczeniem i źródłem siły. 6 marca 2007 r. został uhonorowany Doktoratem Honoris Causa Uniwersytetu Rzeszowskiego (jako druga osoba po Janie Pawle II). Był to jego ostatni, ale jak zawsze niezwykle intensywny, pełen wydarzeń artystycznych i spotkań towarzyskich pobyt w Rzeszowie. Wielki artysta, serdecznie z Rzeszowem związany zmarł 24 czerwca 2008 r. w Warszawie. Profesor Szajna był zaprzyjaźniony z redakcją „Frazy”: w numerze 3 z 1997 opublikowaliśmy obszerny blok materiałów z jubileuszu 75 rocznicy jego urodzin. Później jeszcze dwukrotnie publikowaliśmy obszerniejsze z nim wywiady (w 1999 i 2004 r.); staraliśmy się relacjonować ważniejsze rzeszowskiego wydarzenia z jego udziałem. Mieliśmy też wspólne z nim spotkanie w Szajna Galerii. Poniżej publikujemy tekst wspomnieniowy Magdaleny Rabizo-Birek Przesłanie Józefa Szajny – jest to fragment z przygotowywanej do druku jej książki poświęconej rzeszowskiemu okresowi twórczości Józefa Szajny.