Wasyl Machno w Rzeszowie

W roku Ukrainy w Rzeszowie gościł ukraiński pisarz Wasyl Machno. Urodzony w Czortkowie w 1964 r., dr literaturoznawstwa, absolwent i wykładowca uniwersytetu w Tarnopolu, tam współzałożyciel grupy poetyckiej Zachodni Wiatr, od 2000 r. mieszka z rodziną w Nowym Jorku, na Staten Island. Można go nazwać „ukraińskim Polakiem”, choćby z racji tego, że jego rodzina ze strony ojca pochodzi ze wsi Dębno (ukr. Dubno) pod Leżajskiem, skąd musieli wyjechać w 1945 roku na mocy ustaleń między Polską a ZSRR. Językiem polskim włada swobodnie i blisko przyjaźni(ł) się zarówno z obecnymi mieszkańcami Dębna (dzięki którym wydano jego sylwiczną, autobiograficzną książkę Dubno koło Leżajska), jak i z polskimi pisarzami, pisarkami i artystami: Bohdanem Zadurą, który jest jego „nadwornym” tłumaczem oraz Januszem Szuberem, Anną Frajlich i aktorką Elżbietą Czyżewską. Okazało się przy okazji, że Wasyl Machno jest obecny na łamach „Frazy” od dwudziestu lat a zadebiutował na łamach pisma trzema wierszami w przekładzie Zadury oraz esejem poświęconym najbliższym mu poetom związanym z Sanokiem – założycielowi nowoczesnej poezji ukraińskiej Bohdanowi Ihorowi Antonowiczowi (którego przekładał na język polski rzeszowianin Jerzy Pleśniarowicz) oraz Szuberowi, który w tym samym numerze „Frazy” opublikował wiersz Do Wasyla Machno, poety (po kilku latach dedykował ukraińskiemu poecie jeszcze jeden utwór – 10.04.2006 Wasyl Machno). Machno również poświęcił Szuberowi wiersze, a ponadto był autorem pierwszego obcojęzycznego wyboru jego wierszy Cпийманий у сіть / Złowiony w sieć (Kijów 2007), ozdobionego zdjęciami sanockiego fotografika Władysława Szulca. Machno był gościem Instytutu Polonistyki i Dziennikarstwa Uniwersytetu Rzeszowskiego, gdzie w przypadające w nieodległym czasie rocznice urodzin i śmierci sanockiego mistrza wygłosił wykład Janusz Szuber – więzień języka. Po południu w Wypożyczalni Muzycznej Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Rzeszowie promował swoje najnowsze, wydane w Polsce w przekładach Bohdana Zadury książki – powieść Kalendarz wieczności (2020), rozgrywającą się głównie w małym zakątku zachodniej Ukrainy, najbliższym autorowi – Jazłowcu, Mytnicy i Czortkowie – od końca XVII wieku po współczesność (książkę zestawiano z Księgami Jakubowymi Olgi Tokarczuk) oraz wzbogacony esejami tom Wiersze jerozolimskie i 16 innych wierszy (2022) – poetycki reportaż i metafizyczną medytację z podróży do Ziemi Świętej połączoną z utworami o tematyce ukraińskiej, nowojorskiej i polskiej. Nie udało się zdążyć na rzeszowskie spotkanie z wydanym przez wydawnictwo Pogranicze w Sejnach tomem Psalm, również w przekładzie Zadury, gromadzącym utwory Wasyla Machno, będące jego reakcją na wojnę w Ukrainie. Na spotkaniu w Rzeszowie opowiadał m.in. o tym, że fundusze pozyskane z biletów na nowojorski spektakl na kanwie Psalmu przeznaczył na stypendia dla ukraińskich twórców, którzy pozostali w kraju.